Er is vaak beweerd dat de wijnmuur op de Wijngaardberg te Wezemaal uit de middeleeuwen stamt. Logisch, zo dacht men, want in de late middeleeuwen (13de - 15de eeuw) kende het Hageland een bloeiende wijnteelt. Een historisch onderzoek bracht aan het licht dat er in Wezemaal weinig middeleeuwse wijngaarden waren, op een belangrijke 13de-eeuwse wijngaard van Arnold II van Wezemaal na.
Op het einde van de 16de eeuw was er in Wezemaal alleszins geen enkele wijngaard meer. Op twee zeldzame kaarten uit de 16de eeuw zijn op de latere Wijngaardberg alleen maar bossen te zien. Ook in bronnen van voor 1800 was er geen enkel spoor te bekennen van wijnbouw, en ook rond 1800 was er geen wijncultuur meer. De plaatsnaam "Wijngaardberg" ontbreekt overigens volledig. Pastoor Bruno Provoost omschreef de berg in 1778 als "Molenberg". Dit toponiem duidde de kop aan van de Wijngaardberg, die nu ook Heilig-Hartberg wordt genoemd en waar sinds de 16de eeuw en tot het begin van de 20ste eeuw een windmolen stond. Van een mogelijke wijngaardmuur in de middeleeuwen is helemaal niets terug te vinden. Op geen enkele kaart was er op de Wezemaalse berg een menselijk bouwwerk (buiten de molen) te bekennen. Het enige wat vaststaat in verband met de middeleeuwse wijn is dat er enkele wijngaarden van landheren bestonden. Er was dus wel wijnbouw, net als in de rest van Brabant, maar zeker niet in die mate dat men van een Wezemaalse wijn kon spreken. Niettemin is Wezemaal bekend als wijndorp. Het dankt deze titel aan de bloeiende wijnteelt in de eerste helft van de 19de eeuw. Het historisch onderzoek toonde aan dat J.F.Audoor de grondlegger was van de 19de-eeuwse wijnbouw.
Op een gegeven moment bekomt deze hoofdgriffier aan het hooggerechtshof in Brussel de toestemming van de hertog van Ursel, eigenaar van de gronden op de Wijngaardberg, om er wijngaarden aan te leggen. Om met kennis van zaken een wijngaard op te starten had Audoor een ervaren wijngaardenier nodig. Die vond hij in Hoei, waar de wijncultuur nog niet verdwenen was, in de persoon van de toen 21-jarige Jean Théodore Wéry die samen met zijn vrouw en éénjarig zoontje verhuisde naar Wezemaal. In 1817 had de wijngaard reeds een oppervlakte van 6 ha. De wijngaard werd nog verder uitgebreid. Volgens de kadastrale legger van 1834 waren er twee wijngaardpercelen op de Wijngaardberg, samen ongeveer 32 hectare groot. Op de kadastrale kaart uit 1852 treffen we eindelijk het toponiem 'Wijngaerdberg' aan. Vermeldenswaard is ook dat de wijngaard in 1828 niet minder dan 325 hectoliter wijn opbracht. Een ander noemenswaardig feit is het bezoek op 29 juni 1829 van Willem I, koning der Nederlanden, aan de Wezemaalse wijngaard. Ook Leopold I is de wijnbouw niet ongenegen, wat maakt dat er buiten het toonaangevende Wezemaal, elders in de toenmalige provincie Brabant, enkele kleine wijngaarden bijkomen. Omstreeks 1845 werd erachter deze bloeiende wijnteelt plots een punt gezet. Waarom is niet exact geweten. In 1847 en nadien nog in 1851 kochten de trappisten van Westmalle in totaal 3700 wijnstokken. Het ging hier duidelijk om een liquidatie en uitverkoop. De verlaten percelen werden nadien met dennenbomen beplant.
Iets meer dan 30 jaar heeft de wijncultuur dus zijn landschappelijke stempel gedrukt op Wezemaal, dit merkwaardig Hagelands wijndorp. Stille getuigen zijn de nog steeds zichtbare terrassen op de zuidflank en de resten van de unieke ijzerzandstenen wijnmuur op de heuvelkam. De wijnmuur of "stenen muur" zou ten vroegste in 1814 gebouwd zijn. Hij werd opgetrokken uit ijzerzandsteen en was meer dan manshoog en 1,7 meter breed. Op dit ogenblik is hij nog 1546 meter lang. De gebruikte ijzerzandsteen is afkomstig uit de streek zelf. Zowat 6 miljoen jaar geleden werd het Hageland voor de laatste maal door zeewater overspoeld, en toen het zeewater zich had teruggetrokken, bleven zandbanken bloot liggen en oxideerde het ijzerhoudende Glauconiet van die zandbanken tot roestbruine ijzerzandsteen. Deze steen is zeer hard.
De wijnmuur werd opgetrokken om drie redenen:
De gemeente Roselaar heeft nadien een project opgestart om de wijnmuur van Wezemaal beter te ontsluiten en in de aandacht te brengen. Om hem toegankelijker te maken werden in de loop van 1998 nieuwe wandelpaden aangelegd op de zuidflank van de Wijngaardberg. Het plan was ook om ook enkele wijngaarden aan te leggen. De muur kreeg dan zijn functie van vroeger terug, namelijk het beschermen van de wijngaarden tegen de noordenwind. Opdat het plaatje helemaal zou kloppen was er dan het idee om in de gewelfde benedenverdieping van het oud gemeentehuis van Wezemaal een wijnkelder in te richten. Vanuit het dorp van Wezemaal konden toeristen dan naar de stenen muur wandelen via de vernieuwde wandelpaden om door de wijngaarden terug te keren naar de wijnkelder in het dorp er dan de wijn te proeven van de druiven uit de wijngaarden waar men was doorgewandeld. Dit project heeft de gemeente kunnen realiseren met de steun van een aantal vrijwilligers die bereid waren om voor de gemeente en dus op vrijwillige basis wijngaarden aan te leggen op de zuidflank van de Wijngaardberg en om daarenboven in de gewelfde benedenverdieping van het oud gemeentehuis van Wezemaal een wijnkeldertje in te richten en uit te baten. De 9 vrijwilligers hebben gezamenlijk een vzw opgericht. Zo ontstond onze vereniging met de toepasselijke naam : vzw Steenen Muur.
Onze wijnen
Activiteiten
Onze VZW
Pesberichten
